Башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыларына:

 

• Башҡот теле һәм әҙәбиәтен уҡытыуҙы камиллаштырыу өҫтөндә әүҙем эшләргә, инновацион технологияларҙы ҡулланып уҡыу процессын алып барырға;

• Башҡорт телен ҡулланыуҙың даирәһен киңәйтеү маҡсатында киң ҡатлам уҡыусыларҙы синыфтан тыш сараларға йәлеп итергә;

• Башҡорт теле һәм әҙәбиәте кабинеттарын заманса йыһазландырыу өҫтөндә эшләргә, кабинеттарҙың методик базаһын системалаштырыу өҫтөндә эшләүҙе дауам итергә;

• Башҡорт телен тел белмәгән уҡыусылар өсөн коммуникатив йүнәлештә өйрәнеүҙе беренсе планға ҡуйырға;

• Уҡыу процессының сифатын объектив баһалау өҫтөндә эште киң йәйелдерергә, предмет буйынса мониторинг системаһын булдырырға, баһалау системаһының тотороҡлоғона өлгәшергә;

• Башҡорт телен дәүләт теле булараҡ өйрәнеүсе уҡыусыларҙың белем  сифатын күҙаллау маҡсатында диагностика эшенә әҙерлек алып барырға;

• Башҡорт теле һәм әҙәбиәте буйынса олимпиадаға уҡыусыларҙы әҙерләү кимәлен күтәрергә;

• Фәнни эҙләнеү эшен ойошторғанда уҡыусыларҙың үҙаллы эшләүенә, сығыш яһау оҫталығын үҫтереүгә ирешеү;

• Уҡыу процессында төрлө типтағы һүҙлектәрҙе әүҙем ҡулланырға.

 

​

Йәш уҡытыусыларға методик тәҡдимдәр

 

• Уҡытыу ысулдарының һәм алымдарының иң эффектлыһын һайлап ал һәм ҡуллан.

• Дәрестең структураһын (төҙөлөшөн) һаҡла.

• Дәрес-конспект төҙөгәндә балалар өсөн сыҡҡан ваҡытлы матбуғат биттәренә мөрәжәғәт ит.

• Дәресте башлар алдынан класс  бүлмәһендә эш урынындә тәртип булдыр, уҡыусының иғтибарын эшкә йүнәлт.

• Таҡтаны дөрөҫ ҡуллан: тейешле текстарҙы, күргәҙмәлектәрҙе тәнәфестә үк яҙып элеп ҡуй; уларҙы эстетик зауыҡ менән биҙә (эшлә).

• Һәр дәрестә баланың телмәрен үҫтереү күнекмәләре өҫтөндә эшлә (артикуляцион күнегеүҙәр, тиҙәйткестәр, тел төҙәткестәр, һүҙлек эштәре, кескәй шиғырҙарҙы динами уҡыу).

• Уҡыусылар өсөн улар уйланырлыҡ, фекер йөрөтөрлөк һорауҙар төҙө һәм бир.

• Баланың уҡыуында һәм яуаптарында ебәрелгән хаталарға иғтибарлы бул. Уларҙы ваҡытында төҙәт.

• Баланың күҙен хаталы яҙылған һүҙҙән һаҡла (йәғни ваҡытында дөрөҫләп бар).

• Уҡыусыларҙа һөйләүсенең телмәрен иғтибар менән тыңлау һәләтен үҫтер.

• Телмәрҙә рус һәм диалект һүҙҙәрен, шулай уҡ балаларға аңлашылмаған терминдар ҡулланма.

• Өндәрҙе артикуляцион яҡтан дөрөҫ әйтергә өйрәт.

• Балаларҙан һорауға тулы яуап биреүҙәрен талап ит.

• Дәрестә предмет-ара бәйләнеш булдыр.

• Ял итеү минуттарын ваҡытлы һәм эффектлы итеп үткәр.

• Дәрестә уҡыусыларҙың шәхси үҙенсәлектәрен һәм мөмкинлектәрен иҫәпкә ал.

• Уҡыусыларҙы дәрес башында маҡтап, хуплап алырға онотма; яҡшы, бик яҡшы; эйе, дөрөҫ; афарин.

• Балаларҙан таҡтала һәм дәфтәрҙә каллиграфик дөрөҫ яҙыуҙы талап ит. Быға ирешеү өсөн иң беренсе үҙеңдең яҙыуыңды башҡаларға өлгө булырлыҡ ит.

• Һәр эш аҙағында һығымта яһарға, ә дәрес аҙағында уны йомғаҡларға, уҡыусыларҙың белем һәм күнекмәләренә баһа бирергә онотма.

• Уҡыусыларҙың ижади эшләү һәләтен, ихтияр көсөн үҫтер. Һәр нәмәгә ҡыҙыҡһыныу, эҙләнеү теләге булдыр.

• Предмет буйынса белем биреүҙе тәрбиә эше менән берлектә тормошҡа ашыр.

• Уҡыусыларҙың активлығын үҫтер.

• Ватанға, тыуған төйәккә, туған телгә ихтирам тәрбиәлә.

• “Яҙып бөттөгөҙмө?”, “уҡып бөттөгөҙмө” тигән һорауҙар урынһыҙ (улар йыш ҡына класта шау-шоу тыуҙыра).

• Дәрестә әүҙем ҡатнашыусы – бала, ә уҡытыусы эшкә йүнәлеш биреүсе, баһалаусы ролен атҡара.

 

Уҡылған әҫәргә рецензия яҙыу тәртибе

 

1. Әҫәрҙе иғтибар менән уҡып сығығыҙ. Кәрәк булһа, айырым өлөштәрен ҡабаттан уҡығыҙ.

2. Темаһын һәм төп фекерен билдәләгеҙ.

3. Әҫәрҙә күтәрелгән проблемалар, уларҙы бөнгөнгө көн менән ауаздашлығы тураһында яҙығыҙ.

4. Образдар системаһына һәм уларҙың характер үҙенсәлектәренә баһа бирегеҙ.

5. Авторҙың тел-стиль оҫталығына, персонаждарҙың телмәренә иғтибар итегеҙ.

6. Авторҙың үҙе һүрәтләгән хәл-ваҡиғаларға һәм геройҙарға мөнәсәбәтен асыҡлағыҙ.

7. Уҡыусыға йоғонтоһо, рухи үҫешенә тәьҫире тураһында уйланығыҙ.

8. Әҙәби кимәленә һәм ҡиммәтенә баһа бирегеҙ.

9. Ошоларҙы иҫәпкә алып, план төҙөгөҙ, тезис итеп киңәйтегеҙ, рецензия кимәленә еткерегеҙ.

 

 

Картина буйынса инша яҙыу тәртибе

 

1. Картинаны ижад иткән рәссам тураһында мәғлүмәттәр менән танышығыҙ.

2. Картинаның исеменә иғтибар итегеҙ. Йөкмәткеһе менән бәйләнешен асыҡлағыҙ.

3. Картинаны иғтибар менән ҡарағыҙ. Нимәләр төшөрөлөүен, ниндәй ваҡиғалар һүрәтләнеүен асыҡлағыҙ.

4. Иншаның темаһын билдәләгеҙ һәм уға исем бирегеҙ.

5. Иншанын планын төҙөгөҙ.

6. Эш барышында төрлө һүрәтләү сараларын ҡулланығыҙ, төҫтәргә төрлө деталдәргә иғтибар бирегеҙ.

7. Эшегеҙҙе башта ҡараламала яҙығыҙ, хаталарын төҙәткәндән һуң дәфтәргә күсерегеҙ.

 

 

Иншаны, изложениены тикшергәндә хаталарҙы билдәләү тәртибе

 

Уҡытыусы яҙма тексты тикшергән саҡта дәфтәр бите аҫтында төрлө хаталарҙы шартлы тамғалар менән билдәләй:

Ф – фактик хата.

[ ] – артыҡ өлөш (артыҡ һүҙ)

W – ниҙер төшөп ҡалған (һүҙ, һүҙбәйләнеш, һөйләм, фекер)

Z – абзац бүленмәгән.

X – абзац дөрөҫ билдәләнмәгән.

[ I ] – фекерҙе дөрөҫ биреүҙә эҙмә-эҙлеклек юғалған.

Й – йөкмәткеһендә хата.

Т – телмәр етешһеҙлеге.

I – орфографик хата.

V – пунктуацион хата.

Г – грамматик хата